Podstawy kompozycji

Podstawowym założeniem przedmiotu „Podstawy kompozycji” jest zainicjowanie wśród studentów samodzielnej praktyki twórczej w dziedzinie komponowania utworów muzycznych. Procesowi temu służyć ma wiedza teoretyczna, którą studenci zdobyli w czasie pierwszych dwóch lat studiów I stopnia. Dotyczy ona przede wszystkim:

• materiału dźwiękowego oraz sposobów jego kształtowania,
• instrumentacji oraz instrumentoznawstwa,
• form i gatunków muzycznych w różnych okresach historii muzyki,
• kształtowania formy muzycznej,
• stylów i nurtów kompozytorskich (historycznych oraz współczesnych).

Powyższe zagadnienia mają na celu przełożenie posiadanej wiedzy na praktykę kompozytorską, tj. twórcze, praktyczne podejście do elementarnych zasad organizacji materii dźwiękowej. Z uwagi na powyższe, przedmiot ma przede wszystkim charakter ćwiczeniowy, a jego wykładowe elementy sprowadzają się do zawężania pola dyskusji teoretyczno-analitycznej prowadzącego przedmiot i studentów. Wypływające z tego tytułu uzgodnienia wyjściowe przekładają się następnie na indywidualne realizacje kompozytorskie.

Wymagania wstępne:

• znajomość założeń harmonii systemu dur-moll,
• znajomość rozszerzonej tonalności, bitonalności, politonalności,
• znajomość podstaw dodekafonii, serializmu, punktualizmu,
• znajomość podstaw indywidualnych systemów dźwiękowych w muzyce XX w.,
• biegłość w zakresie instrumentacji (na jeden instrument wielogłosowy i obsady kameralne).

Wymagania dodatkowe (non obligato):

• umiejętność obsługi dowolnie wybranego edytora nutowego.

-

1. Chomiński Józef M., Wilkowska-Chomińska Krystyna, Wielkie Formy Instrumentalne, Kraków 1987.
2. Dahlhaus Carl, Forma, „Res Facta″ 1970, nr 4.
3. Harley James, Znaczenie formy symfonicznej w muzyce Lutosławskiego, w: Estetyka i styl twórczości Witolda Lutosławskiego, Kraków 2000.
4. Kaczyński Tadeusz, Rozmowy z Witoldem Lutosławskim, Kraków 1972.
5. Lutosławski Witold, Kompozytor a odbiorca, w: Estetyka i styl twórczości Witolda Lutosławskiego, Kraków 2000.
6. Messiaen Olivier, Technique de mon langage musical, „Res Facta″ 1973, nr 7.
7. Meyer Leonard B., Emocja i znaczenie w muzyce, Kraków 1974.
8. Moskalenko Wiktor, O twórczych mechanizmach indywidualnego stylu muzycznego, w: Język, system, styl, forma w muzyce, Bydgoszcz 2003.
9. Paja-Stach Jadwiga, Lutosławski i jego styl muzyczny, Kraków 1997.
10. Pałubicki Konrad, Współczesne techniki kompozytorskie, t. 1: Hindemith-Messiaen, Sopot 1965.
11. Rae Charles B., Organizacja wysokości dźwięków w muzyce Lutosławskiego, „Muzyka″ 1995, nr 1-2.
12. Rae Charles B., Świat dźwiękowy Lutosławskiego: świat kontrastów, w: Estetyka i styl twórczości Witolda Lutosławskiego, Kraków 2000.
13. Rudziński Witold, Warsztat kompozytorski Béli Bartóka, Kraków 1964.
14. Schönberg Arnold, Moja ewolucja, „Res Facta″ 1972, nr 6.
15. Strawiński Igor, Poetyka muzyczna, „Res Facta″ 1970, nr 4.
16. Webern Anton, Droga do Nowej Muzyki, „Res Facta″ 1972, nr 6.
17. (Zeszyt Naukowy 3), Kraków 1978.

1. Guzowski Kazimierz, Definicje (materiały niepublikowane).
2. Habela Jerzy, Słowniczek muzyczny, Kraków 1958.
3. Kompozytorzy polscy 1918-2000, t. 1: Eseje, red. Marek Podhajski, Gdańsk–Warszawa 2005.
4. Kopaliński Władysław, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1968.
5. Lendvai Erno, Einführung in die Formen- und Harmoniewelt Bartók’s, w: Béla Bartók. Weg und Werk, Schriften und Briefen, Budapeszt 1957.
6. Lutosławski Witold, Zapiski, Warszawa 2008.
7. Przemiany techniki dźwiękowej, stylu i estetyki w polskiej muzyce lat 70, Kraków 1986.
8. Rae Charles B., Świat dźwiękowy Lutosławskiego: świat kontrastów, w: Estetyka i styl twórczości Witolda Lutosławskiego, Kraków 2000.
9. Regamey Konstanty, Próba analizy ewolucji w sztuce, Kraków 1973.

- posiada znajomość elementów struktury dzieła muzycznego i modeli formalnych utworów (K_W03, K_W04, K_W14)
- posiada znajomość stylów muzycznych i związanych z nimi tradycji wykonawczych (K_W08)
- posiada znajomość instrumentacji z elementami instrumentoznawstwa (K_W13)
- posiada znajomość podstawowych wzorców leżących u podstaw improwizacji i aranżacji (K_W15)

- posiada zdolność organizowania materiału dźwiękowego (K_U01, K_U02, K_U03)
- potrafi kształtować i łączyć w większe całości elementy formy muzycznej (K_U14)
- posiada podstawowe umiejętności kształtowania i tworzenia muzyki w sposób umożliwiający odejście od zapisanego tekstu nutowego (K_U17)

- realizuje własne koncepcje i działania artystyczne oparte na zróżnicowanej stylistyce, wynikające z wykorzystania wyobraźni, ekspresji i intuicji (K_K03)
- posiada umiejętność organizacji pracy własnej i zespołowej w ramach realizacji wspólnych zadań i projektów (K_K04)
- w sposób świadomy i profesjonalny umie zaprezentować własną działalność artystyczną (K_K06)
- umie krytycznie analizować własną twórczość (K_K08)
- potrafi podjąć dyskurs i wyrazić autonomiczną opinię nt. stylów, nurtów i tendencji kompozytorskich w różnych okresach rozwoju muzyki (K_K09)

W semestrze zimowym przewidziane jest skomponowanie utworu na jeden dowolnie wybrany instrument wielogłosowy. Punktem wyjścia jest ustalenie elementarnych parametrów utworu oraz wykład (połączony z dyskusją). Prowadzący przedmiot sugeruje wybór:

1. instrumentu,
2. materiału dźwiękowego,
3. formy muzycznej.

Ad 1. Prowadzący przedmiot przedstawia do wyboru następujące instrumenty solowe:

• fortepian,
• organy,
• klawesyn,
• akordeon,
• harfa,
• gitara,
• skrzypce,
• altówka,
• wiolonczela,
• kontrabas.

Ad 2. Prowadzący przedmiot proponuje wybór tonalności, wynikającej z własności systemu harmonii funkcyjnej (z uwzględnieniem tonalności rozszerzonej, bitonalności i politonalności). Propozycja ta jest ściśle połączona z celem nadrzędnym, a mianowicie „ćwiczeniem się” w różnych stylach kompozytorskich.

Ad 3. Wybór ram formalnych utworu uzależniony jest bezpośrednio od wyboru stylu kompozytora (bądź epoki) oraz instrumentu. Nadrzędnym priorytetem jest nakłonienie studentów do praktykowania szeroko pojętej techniki wariacyjnej.

MATERIAŁ NUTOWY: powszechnie znane i dostępne partytury najwybitniejszych kompozytorów epoki baroku, klasycyzmu, muzyki XIX i XX wieku (m. in. Bach, Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert, Schumann, Chopin, Brahms, Liszt, Wagner, Mahler, R. Strauss, Schoenberg, Webern, Berg, Debussy, Ravel, Messiaen, Bartók, Strawiński, Prokofiew, Szostakowicz, Szymanowski, Lutosławski, Penderecki).

Elementy wykładu wprowadzane są zawsze wówczas, gdy zachodzi konieczność wyjaśnienia lub dookreślenia znaczeń poszczególnych elementów dzieła muzycznego. Pozostały czas zajęć poświęca się wyłącznie na obserwację postępów studenta, analizę konkretnych etapów jego pracy oraz dyskusję.

Z uwagi na ćwiczeniowy charakter przedmiotu, podstawą zaliczenia semestru jest obecność studentów na zajęciach (wysoka frekwencja). Umożliwia to prowadzącemu przedmiot bieżący wgląd w poszczególne etapy komponowanego utworu. Na ocenę zaś składają się:

• zaangażowanie,
• twórcza inicjatywa w rozwiązywaniu problemów kompozytorskich,
• krytyczna ocena i analiza własnej pracy,
• rzetelność i uczciwość.

W semestrze letnim przewidziane jest skomponowanie dwóch utworów na wybrany zespół kameralny. Punktem wyjścia jest ustalenie elementarnych parametrów utworu oraz wykład (połączony z dyskusją). Prowadzący przedmiot sugeruje wybór:

1. obsady wykonawczej,
2. materiału dźwiękowego,
3. formy muzycznej.

Ad 1. Prowadzący przedmiot przedstawia do wyboru następujące obsady wykonawcze:

• trio stroikowe,
• kwartet smyczkowy,
• kwintet dęty,
• kwintet dęty blaszany,
• grupę instrumentów dętych drewnianych w obsadzie: 2 Fl. + 2 Ob. + 2 Cl. + 2 Fg.,
• grupę instrumentów dętych blaszanych w obsadzie: 4 Cr. + 2 Tr. + 3 Trbn. + Tuba.

Ad 2. Prowadzący przedmiot proponuje wybór pełnego materiału chromatycznego (dodekafonia, serializm) lub materiału ograniczonego (układy modalne lub modalno-tonalne). Propozycja ta jest ściśle połączona z celem nadrzędnym, a mianowicie „ćwiczeniem się” w różnych stylach kompozytorskich muzyki XX wieku.

Ad 3. Wybór ram formalnych utworu uzależniony jest bezpośrednio od wyboru materiału dźwiękowego, stylu kompozytora oraz obsady wykonawczej.

MATERIAŁ NUTOWY: powszechnie znane i dostępne partytury najwybitniejszych kompozytorów epoki baroku, klasycyzmu, muzyki XIX i XX wieku (m. in. Bach, Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert, Schumann, Chopin, Brahms, Liszt, Wagner, Mahler, R. Strauss, Schoenberg, Webern, Berg, Debussy, Ravel, Messiaen, Bartók, Strawiński, Prokofiew, Szostakowicz, Szymanowski, Lutosławski, Penderecki).

Elementy wykładu wprowadzane są zawsze wówczas, gdy zachodzi konieczność wyjaśnienia lub dookreślenia znaczeń poszczególnych elementów dzieła muzycznego. Pozostały czas zajęć poświęca się wyłącznie na obserwację postępów studenta, analizę konkretnych etapów jego pracy oraz dyskusję.

Z uwagi na ćwiczeniowy charakter przedmiotu, podstawą zaliczenia semestru jest obecność studentów na zajęciach (wysoka frekwencja). Umożliwia to prowadzącemu przedmiot bieżący wgląd w poszczególne etapy komponowanego utworu. Na ocenę zaś składają się:

• zaangażowanie,
• twórcza inicjatywa w rozwiązywaniu problemów kompozytorskich,
• krytyczna ocena i analiza własnej pracy,
• rzetelność i uczciwość.