Metodyka prowadzenia zespołów instrumentalnych

Głównym celem przedmiotu jest przygotowanie do pracy z zespołami orkiestrowymi różnych typów w szerokim zakresie metodologii organizowania logistycznego, przygotowania do prób różnych typów oraz przygotowania do koncertów. Obok wiedzy i umiejętności z zakresu techniki dyrygenckiej, konieczne jest zapoznanie się z zasadami pracy z zespołami orkiestrowymi.

W trakcie procesu kształcenia student powinien uzupełnić i ugruntować wiedzę teoretyczną dotyczącą historii dyrygentury, zapisu partyturowego, różnych rodzajów orkiestr, roli i zadań dyrygenta, a także zapoznać się z metodami pracy w aspekcie warsztatowym i psychologicznym.

Proces kształcenia koncentruje się także na stymulowaniu rozwoju intelektualnego studenta.

Od studentów wymagana jest aktywność podczas zajęć. Dodatkowym wymogiem jest bierne lub aktywne uczestniczenie w praktykach orkiestrowych oraz obserwowanie prób i koncertów zespołów orkiestrowych.

Wspomagana jest aktywność studentów w zakresie praktykowania z zespołami organizowanymi we własnym zakresie lub współpraca z zespołami już istniejącymi. Student powinien wykazywać się pasją do samokształcenia umożliwiającego wszechstronny rozwój intelektualny.

• obserwacja prób i koncertów zespołów instrumentalnych działających na terenie Uczelni, w szkołach muzycznych różnego stopnia oraz zespołów profesjonalnych

Podręczniki do instrumentoznawstwa:

1. Carse Adam, The Orchestra, Londyn-Parrish 1949.
2. Chodkowski Andrzej, Instrumenty orkiestry dzisiejszej, Kraków 1956.
3. Chodkowski Edward, Rola instrumentów dętych w orkiestrze XX wieku, (Zeszyt Naukowy 21), Katowice 1978.
4. Ginzburg Simon, Czto nado znat’ o simfoniczeskom orkiestrie, Leningrad 1968.
5. Sachs Curt, Historia instrumentów muzycznych, Kraków 1989.
6. Sikorski Kazimierz, Instrumentoznawstwo, Kraków 1975. 

Monografie poświęcone sztuce dyrygentury:

1. Grosbayne Benjamin, Techniques of modern orchestral conducting, Harvard 1956.
2. Kondrašin Kirill, Mir diriżera, Leningrad 1976.
3. Rożdestvenskij Gennadij, Diriżerskaja applikatura, Leningrad 1974.
4. Scherchen Hermann, Des Dirigierens, Leipzig 1929.
5. Waldorff Jerzy, Diabły i anioły, Warszawa 1971.

Biografie i autobiografie wybitnych dyrygentów: 

1. Czyż Henryk, Nie taki diabeł straszny, Łódź 1979.
2. Czyż Henryk, Jak z nut, Warszawa 1993.
3. Endler Franz, Karajan, Warszawa 1999.
4. Grzejewska Anna, Ten wariat Maksymiuk, Białystok 1994.
5. Markowska Elżbieta, Jana Krenza pięćdziesiąt lat z batutą, Kraków 1996.
6. Pociej Bogdan, Wodiczko, Kraków 1964.
7. Sachs Harvey, Toscanini, Warszawa 1988.
8. Wiłkomirski Kazimierz, Wspomnienia i wspomnień ciąg dalszy, Kraków 1971, 1980.

Monografie poświęcone sztuce dyrygentury: 

1. Schonberg Harold C., The great conductors, New York 1967.

- potrafi wykazać się wiedzą z zakresu historii dyrygentury, historii zapisu partyturowego oraz rozwoju zespołów instrumentalnych od renesansu do czasów współczesnych (K_W01)
- jest zdolny do podbudowanej wiedzą pogłębionej refleksji na temat zjawiska interpretacji utworu muzycznego (K_W08, K_W13)
- przyswoił sobie informacje dotyczące strojenia orkiestry z uwzględnieniem zmienności historycznej (K_W11)
- wykazuje się znajomością od strony teoretycznej zadań i roli dyrygenta zespołów instrumentalnych różnych typów i kategorii, a także uświadamia sobie, jakimi cechami psychofizycznymi powinien dysponować dyrygent (K_W13)
- orientuje się w wydarzeniach życia muzycznego w regionie i – w miarę możliwości – szerszym obszarze rzeczywistości kulturalnej (K_W13)
- potrafi wymienić reguły i uwarunkowania odnoszące się do komponowania programów koncertowych z różnymi typami orkiestr (z uwzględnieniem znajomości praw autorskich, potrzeb środowiskowych, możliwości wykonawczych i finansowych danej instytucji muzycznej) (K_W16)
- rozumie zasady przygotowania się dyrygenta do prób z orkiestrą (samodzielna praca nad partyturą) oraz opracowywania materiałów orkiestrowych (K_W16)

- posiada umiejętność konstruowania repertuaru dla zespołów orkiestrowych (K_U04)
- potrafi zastosować w praktyce wiedzę teoretyczną uzyskaną w zakresie metodyki prowadzenia zespołów instrumentalnych (K_U05, K_U08, K_U09, K_U10, K_U17)
- potrafi zorganizować pracę zespołu instrumentalnego pod względem logistycznym i merytorycznym (K_U06)
- potrafi ze znajomością rzeczy wypowiadać się na tematy związane z prowadzeniem zespołów orkiestrowych oraz efektów pracy dyrygenta (K_U07, K_U13)
- potrafi wykorzystać wiedzę dotyczącą savoir vivre’u podczas występów publicznych w ramach prowadzonej działalności artystycznej w zakresie dyrygentury (K_U15)

- rozumie konieczność gromadzenia wiedzy i doświadczeń, samokształcenia, rozwijania własnych możliwości oraz kompetencji, a także świadomej analizy i interpretacji nabywanej wiedzy (K_K01, K_K02, K_K03, K_K06)
- potrafi działać zespołowo podczas realizacji zadań projektowych w zakresie organizacji wydarzeń muzycznych (i szerzej – kulturalnych) (K_K04, K_K07, K_K10, K_K11)
- w sposób profesjonalny potrafi zaprezentować swoją działalność zawodową na gruncie muzyki (K_K05, K_K08)
- potrafi komunikować się w obrębie własnego środowiska społecznego i zawodowego (K_K10)

• zaznajomienie z historią dyrygentury w zarysie
• omówienie zagadnień związanych z rolą i zadaniami dyrygenta
• sformułowanie pożądanych cech psychofizycznych dyrygenta
• zaznajomienie z historią partytury w zapisie
• prezentacja i omówienie różnych typów zapisów partyturowych w odniesieniu do zespołów instrumentalnych
• rozwój zespołów instrumentalnych w ujęciu historycznym
• zaznajomienie z różnymi typami orkiestr i sposobami ich organizacji przestrzennej
• rola logistyki w prowadzeniu zespołów instrumentalnych (miejsce pracy, oświetlenie, właściwa wentylacja sali, odpowiednie krzesła dla muzyków, właściwa wysokość pulpitów, stan materiałów nutowych, itp.)
• sformułowanie celów w kierowaniu zespołami instrumentalnymi
• metody pracy z różnymi rodzajami orkiestr – od zespołów amatorskich po profesjonalne
• strojenie orkiestry z uwzględnieniem zmienności historycznej
• praca nad intonacją
• kształtowanie brzmienia orkiestry
• praca nad proporcjami brzmienia
• wyrabianie umiejętności wzajemnego słuchania w orkiestrze
• wyrabianie umiejętności właściwego reagowania na ruch dyrygenta
• specyfika pracy w teatrze operowym i muzycznym
• problematyka współpracy orkiestry z solistami różnych specjalności oraz z zespołami chóralnymi przy realizacji koncertów z orkiestrą i dzieł wokalno-instrumentalnych
• rodzaje prób (rozczytywanie materiału, sekcyjne, ensemblowe, reżyserskie, całościowe)
• zasady doboru repertuaru
• opracowywanie materiałów nutowych
• znaczenie smyczkowania w rozumieniu praktycznym i dla osiągania indywidualnego kształtu interpretacji
• interpretacja - możliwości i granice
• estetyka odtwórstwa, stałość i zmienność
• wykonawstwo – uwarunkowania i efekty
• dyrygent a orkiestra – zasady współpracy z uwzględnieniem aspektu psychologicznego
• sposoby komunikacji
• zapoznanie się z biografiami wybitnych dyrygentów polskich i zagranicznych, z omówieniem ich osobowości, metod pracy i oryginalnych cech interpretacji na podstawie wybranych nagrań.

W wyniku kształcenia podczas jedno-semestralnego kursu metodyki prowadzenia zespołów instrumentalnych, student powinien przyswoić sobie wiedzę teoretyczną i zyskać możliwie głęboką świadomość reguł i zasad wynikających ze skomplikowanej problematyki pracy z różnymi typami zespołów instrumentalnych i instrumentalno-wokalnych. Pożądanym efektem jest właściwe przygotowanie do organizowania i przebiegu pracy z zespołami muzycznymi.

- wybrane partytury charakterystyczne dla określonych typów zespołów instrumentalnych /concerto grosso, smyczkowa orkiestra kameralna, różne typy zespołów i orkiestr dętych, orkiestra symfoniczna o zróżnicowanych składach, różne typy partytur wokalno-instrumentalnych, partytury graficzne/

- wybrane nagrania dzieł muzycznych w interpretacjach wybitnych dyrygentów polskich i zagranicznych (np. Herberta von Karajana, Leonarda Bernsteina, Artura Toscaniniego, Grzegorza Fitelberga, Bohdana Wodiczki, Antoniego Wita, Kazimierza Korda)

Cele nauczania, a przede wszystkim cel główny – realizuje się przez wykłady, omówienia i wskazówki, a także samodzielną pracę studenta prowadzoną wg wskazań.

Warunkiem zaliczenia kursu jest opanowanie założonych zagadnień programowych w stopniu zadowalającym. Sprawdzenie nabytych umiejętności i wiedzy dokonuje się podczas zajęć, a ocena semestralna jest wynikiem oceny sumienności pracy studenta podczas semestru i stopnia wiedzy, jaką student wykazał się podczas kolokwium.