Filozofia

Już Arystoteles twierdził, iż „wszyscy ludzie z natury pragną wiedzy”. Jednak wykształcenie wynoszone z gimnazjum czy z liceum jest cząstkowe. Także wstępując w mury akademickie, student poświęca się jednej profesji.

A charakterystyczne i wspólne tak dla człowieka, żyjącego przed wieloma dziesiątkami wieków, jak i tego współczesnego, jest to, iż nie zadawala się on poznaniem wycinkowym, ale dąży do zgłębienia rzeczywistości w świetle pierwszych zasad i ostatecznych przyczyn. Człowiek chce wiedzieć, dzięki czemu rzeczywistość istnieje; jak wyjaśnić, że coś jest; jak wyjaśnić, że to co jest, to jest coś (coś i jest); jak wyjaśnić, że to jest i czym to jest (istota i istnienie)? Człowiek pyta: kim on jest; jakie jest jego pochodzenie i przeznaczenie; jakie miejsce przysługuje mu wśród innych bytów? Z tego dążenia człowieka do ogólnej i ostatecznej prawdy o świecie i o sobie samym zrodziła się filozofia.

Celem głównym wykładów będzie uświadomienie studentom, iż filozofia jest orężem, ale i pancerzem intelektualnym, pozwalającym uniknąć niebezpieczeństw w dziedzinie poznania, działania, tworzenia i religii.

Tak postawiony cel ogólny, osiągnięty zostanie przez pochylenie się nad następującą problematyką szczegółową.

Po pierwsze,  optyka historyczna wyznacza cel umiejętnego poruszania się po dziejach filozofii, by móc analizować minione i aktualne procesy, zachodzące w świecie, które nurtują człowieka współczesnego.

Po drugie, postrzegając od strony metafizycznej celem jest uzmysłowienie, iż kwestia istnienia bytu nie jest oczywista, gdyż rzeczy istnieją, choć nie muszą istnieć.

Po trzecie, przyjmując ogląd epistemologiczny celem jest zrozumienie podstaw realnego uzgadniania się w poznaniu z rzeczywistością. 

Po czwarte, z antropologicznego punktu widzenia celem jest zgłębienie faktu bycia człowiekiem, tj. bycia jednością psychofizyczną, która przejawia się w harmonijnym współdziałaniu ciała i duszy oraz faktu obecności w człowieku aktów duchowych, takich jak poznanie intelektualne i wolne dążenie.

Po piąte, z perspektywy etycznej celem jest uwrażliwienie na wartości, aby na podstawie norm moralnych dokonać oceny czynu ludzkiego w wymiarze dobra, przynależnego człowiekowi.

Po szóste, uwzględniając stanowisko filozofii religii celem jest ukazanie, iż człowiek jako osoba, byt rozumny i wolny, posiada strukturę religijną, czyli że jest on z natury istotą religijną.

Po zrealizowaniu programu wykładów z Filozofii, która jest mądrością i królową nauk, studenci powinni samodzielnie i bezinteresownie dążyć do odpoznawania rzeczywistości i do kontemplowania prawdy dla niej samej:

Scire propter ipsum scire – per artem Philosophiae!

• otworzenie się nie tyle na myślenie o świecie, ile na proces rozumiejącego poznania realnego bytu

• zaleca się pogłębienie wykładów podanymi poniżej pozycjami bibliograficznymi

1. Antologia tekstów filozoficznych, t. 1-2, red. Katarzyna Kałuża, Agnieszka Pelc, Kraków 2002.
2. Gilson Étienne, Realizm tomistyczny, tłum. Piotr Lubicz, Jerzy Nowak, Warszawa 1968.
3. Jaroszyński Piotr, Człowiek i nauka, Lublin 2008.
4. Kiereś Henryk, Człowiek i sztuka, Lublin 2006.
5. Krąpiec Mieczysław A., Człowiek jako osoba, Lublin 2004.
6. Maryniarczyk Andrzej, Człowiek wobec świata, Lublin 2009.
7. Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 1-10, Lublin 2000-2009.
8. Tatarkiewicz Władysław, Historia filozofii, t. 1-3, Warszawa 1988.
9. Wojtyła Karol, Elementarz etyczny, Wrocław 1991.
10. Wprowadzenie do filozofii. Przewodnik, t. 1-3, red. Paweł Gondek, Lublin 2000.

1. Byt i poznanie, t. 1-2, opr. Anna Pająk, Grażyna Podraza-Ucińska, Zbigniew Zalewski, Kraków 1993.
2. Dłubacz Włodzimierz, O kulturę filozofii, Lublin 1994.
3. Gillet Martin S., Kształtowanie charakteru, Lublin 2001.
4. Gilson Étienne, Byt i istota, tłum. Piotr Lubicz, Jerzy Nowak, Warszawa 1963.
5. Homplewicz Janusz, Etyka pedagogiczna, Warszawa 2000.
6. Kiereś Henryk, Człowiek i cywilizacja, Lublin 2007.
7. Kiereś Henryk, Służyć kulturze, Lublin 1998.
8. Krąpiec Mieczysław A., Człowiek i kultura, Lublin 2008.
9. Krąpiec Mieczysław A., Człowiek i polityka, Lublin 2007.
10. Krąpiec Mieczysław A., Człowiek i prawo naturalne, Lublin 2009.
11. Krąpiec Mieczysław A., Dlaczego zło?, Lublin 2005.
12. Krąpiec Mieczysław A., Ludzka wolność i jej granice, Lublin 2004.
13. Kwiatkowski Franciszek, Filozofia wieczysta w zarysie, t. 1-3, Kraków 1947.
14. Wistuba Halina, Człowiek. Kultura. Znaki czasu, Olsztyn 1981.
15. Wojtyła Karol, Miłość i odpowiedzialność, Lublin 2001.
16. Wojtyła Karol, Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, Lublin 2000.
17. Wojtyła Karol, Zagadnienie podmiotu moralności, Lublin 2001.
18. Woroniecki Jacek, Katolicka etyka wychowawcza, t. 1-2, Lublin 2000.
19. Zdybicka Zofia J., Człowiek i religia, Lublin 2006.

- student definiuje filozofię, dokonuje jej podziału i umiejscawia wśród innych dziedzin, charakteryzuje metody filozoficzne, orientując się w literaturze dotyczącej historii filozofii (K_W02, K_W05, K_W06, K_W07)
- student dostrzega przyczynowy sposób bytowania rzeczy i formułuje koncepcję poznania analogicznego, odznaczając się znajomością podstawowych linii rozwojowych w tym zakresie (K_W02, K_W07)
- student ilustruje kryteria moralności, nazywa rodzaje czynów i przeszkód im towarzyszących, mając świadomość, iż podłożem działań jest natura ludzka, widząc to na przestrzeni dziejów (K_W06)
- student rozpoznając różne koncepcje metafizyki, tłumaczy właściwości i prawa bytu oraz elementy subontyczne, przedstawiając to zagadnienie w kontekście historycznym (K_W07)
- student wymienia cele ludzkiego działania i rozróżnia normy moralne, posiadając znajomość literatury związanej z tymi zagadnieniami łącznie z zasobami Internetu (K_W07)
- student identyfikuje człowieka jako istotę rozumną, wolną, mówiącą, społeczną i kulturotwórczą, ujmując to w kontekście kulturowym, jak i cywilizacyjnym (K_W13)
- student dokonuje analizy faktu ludzkiego „od zewnątrz” i „od wewnątrz”, wyodrębniając rozumienie człowieka jako osoby, zarówno w aspekcie historycznym, jak i współczesnym (K_W13)

- student posługuje się filozofią jako orężem i pancerzem intelektualnym, moralnym i twórczym (K_U12)
- student potrafi oceniać swoje czyny, a punktem odniesienia będą tu ogólne moralne zasady i szczegółowe reguły ludzkiego działania, potrafiąc je wyartykułować (K_U12)
- student weryfikuje argumenty w przedstawianiu koncepcji antropologicznych (K_U12)
- student klasyfikuje rzeczywistość, wystrzegając się sceptycyzmu i relatywizmu, posiadając umiejętność swobodnej ustnej i pisemnej wypowiedzi na ten temat (K_U13)
- student w poznawaniu czegokolwiek wyprowadza wnioski na podstawie pierwszych zasad bytu (K_U13)
- student utożsamia przyczynę z bytem i wykrywa, iż wszystko co jest, ma swoją przyczynę, gdyż nie ma skutku bez przyczyny (K_U13)

- student bezinteresownie dąży do zgłębiania rzeczywistości i do kontemplowania prawdy dla niej samej, rozumiejąc potrzebę uczenia się przez całe życie (K_K01)
- student docenia rolę tradycji, pamiętając, iż nowoczesnym jest nie tylko to, co nowe, analizując w świadomy sposób potrzebne informacje (K_K02)
- student w rozwoju osobowym jest zorientowany na to, co mądre, a nie na to, co modne, będąc zdolny do definiowania własnych przemyśleń (K_K09)
- student docenia formę i treść międzyludzkiej komunikacji, promując wzorcową normę wymowy polskiej i rzeczowo przedstawiając swoje poglądy (K_K09)
- student jest wrażliwy na prawdę, dobro i piękno w obrębie własnej pracy artystycznej (K_K09)
- student wykazuje odpowiedzialność za swoje czyny, mając zdolność do orzekania własnych sądów na tematy społeczne, naukowe i etyczne (K_K09)

1. Distinctio terminorum: rozróżnienie pojęć, określenie filozofii, jej podział miejsce wśród innych nauk oraz rys historyczny.
2. Błędne sposoby myślenia w filozofii: eklektyzm, historyzm, nihilizm, pragmatyzm, scjentyzm.
3. Stanowiska, tendencje i prądy filozoficzne: absolutyzm, fideizm, iluminacjonizm, monizm, iluminizm, spirytualizm.
4. Zdrowy rozsądek, z którego wychodzi wszelkie poznanie, na straży realizmu i sensowności filozofii.
5. Doniosłość tez filozoficznych w budowaniu światopoglądu prawdziwie racjonalnego.
6. Poznawcza koncepcja porównywania nauk szczegółowych i filozofii w celu dostrzeżenia ich specyfiki i powiązania.
7. Wiara i rozum jako „dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy”.
8. Pojmowanie bytu (każdego tego, co istnieje) jako bytu (jako czegoś istniejącego) celem ustalenia ostatecznych racji jego istnienia.
9. Principia – bezpośrednio oczywiste, pierwsze i podstawowe zasady bytu.
10. Współczynniki przyczynowe odpowiedzią na pytanie „d l a c z e g o” konkretny, przygodny byt jest taki jaki jest i dlaczego istnieje.
11. Transcendentalia (byt, coś, rzecz, jedno, prawda, dobro, piękno) jako właściwości związane w sposób konieczny z naturą bytu.
12. Prawda, będąca zgodnością rzeczy i intelektu przejawem inteligibilności bytu.
13. Problem kłamstwa, czyli mowy niezgodnej z myślą mówiącego.
14. Amabilność bytu, ujawniającego się jako dobro.
15. Zagadnienie zła jako takiego, będącego niebytem w sobie, które może istnieć tylko w jakimś bycie, zatem w dobru.
16. Piękno jako synteza prawdy i dobra, splatająca się w jedno przeżycie: rozkoszy płynącej z intuicyjno-kontemplatywnego poznania bytu.
17. Brzydota jako bezpodstawnie wysuwana kategoria bytu w estetyce naszych czasów.
18. Wyróżnienie w bycie możności i aktu wynikiem analizy ruchu.
19. Złożenie bytu materialnego z materii i formy zwane teorią hylemorfizmu.
20. Wzajemne przyporządkowanie czynnika egzystencjalnego i esencjalnego jednego bytu.
21. Przyporządkowanie substancji, której przysługuje wsobność i przypadłości, której istocie przysługuje istnienie w czymś drugim.
22. Osobnik, osoba, osobowość.
23. Analogia bytu jako przeciwstawienie pojęciom jednoznacznym i wieloznacznym.
24. Wielkość i nędza metafizyki.
25. Aspekty doskonałości filozoficznej.
26. Homo creator culturalis – kultura jako sposób ludzkiego bytowania.
27. Filozoficzne teorie człowieka.
28. Zasadnicza interpretacja faktu bycia człowiekiem, czyli jednością psychofizyczną.
29. Homo vivens – antropologiczne koncepcje ciała ludzkiego.
30. Homo loquens – sfera mowy ludzkiej w funkcji komunikatywno-interpersonalnej.

Postawione powyżej założenia i cele ogólne przedmiotu osiągnięte zostaną przez pochylenie się nad treścią problematyki szczegółowej metodami:

a)    opartymi na słowie, jak:

• wykład,
• opowiadanie,
• pogadanka,
• opis,
• dyskusja,
• praca z książką.

b)    aktywizującymi, jak:

• burza mózgów,
• inscenizacja,
• sytuacyjna,
• problemowa.

Na ocenę z zaliczenia i egzaminu, wieńczącego cykl wykładów – tak w pierwszym, jak i w drugim semestrze – z zakresu Filozofii, złożą się następujące kryteria:

• obecność,
• aktywne uczestnictwo w zajęciach,
• zaliczenie kolokwium,
• ostateczne zaliczenie (semestr I) i egzamin końcowy (semestr II).

1. Distinctio terminorum: rozróżnienie pojęć, określenie filozofii, jej podział miejsce wśród innych nauk oraz rys historyczny.
2. Błędne sposoby myślenia w filozofii: eklektyzm, historyzm, nihilizm, pragmatyzm, scjentyzm.
3. Stanowiska, tendencje i prądy filozoficzne: absolutyzm, fideizm, iluminacjonizm, monizm, iluminizm, spirytualizm.
4. Zdrowy rozsądek, z którego wychodzi wszelkie poznanie, na straży realizmu i sensowności filozofii.
5. Doniosłość tez filozoficznych w budowaniu światopoglądu prawdziwie racjonalnego.
6. Poznawcza koncepcja porównywania nauk szczegółowych i filozofii w celu dostrzeżenia ich specyfiki i powiązania.
7. Wiara i rozum jako „dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy”.
8. Pojmowanie bytu (każdego tego, co istnieje) jako bytu (jako czegoś istniejącego) celem ustalenia ostatecznych racji jego istnienia.
9. Principia – bezpośrednio oczywiste, pierwsze i podstawowe zasady bytu.
10. Współczynniki przyczynowe odpowiedzią na pytanie „d l a c z e g o” konkretny, przygodny byt jest taki jaki jest i dlaczego istnieje.
11. Transcendentalia (byt, coś, rzecz, jedno, prawda, dobro, piękno) jako właściwości związane w sposób konieczny z naturą bytu.
12. Prawda, będąca zgodnością rzeczy i intelektu przejawem inteligibilności bytu.
13. Problem kłamstwa, czyli mowy niezgodnej z myślą mówiącego.
14. Amabilność bytu, ujawniającego się jako dobro.
15. Zagadnienie zła jako takiego, będącego niebytem w sobie, które może istnieć tylko w jakimś bycie, zatem w dobru.
16. Piękno jako synteza prawdy i dobra, splatająca się w jedno przeżycie: rozkoszy płynącej z intuicyjno-kontemplatywnego poznania bytu.
17. Brzydota jako bezpodstawnie wysuwana kategoria bytu w estetyce naszych czasów.
18. Wyróżnienie w bycie możności i aktu wynikiem analizy ruchu.
19. Złożenie bytu materialnego z materii i formy zwane teorią hylemorfizmu.
20. Wzajemne przyporządkowanie czynnika egzystencjalnego i esencjalnego jednego bytu.
21. Przyporządkowanie substancji, której przysługuje wsobność i przypadłości, której istocie przysługuje istnienie w czymś drugim.
22. Osobnik, osoba, osobowość.
23. Analogia bytu jako przeciwstawienie pojęciom jednoznacznym i wieloznacznym.
24. Wielkość i nędza metafizyki.
25. Aspekty doskonałości filozoficznej.
26. Homo creator culturalis – kultura jako sposób ludzkiego bytowania.
27. Filozoficzne teorie człowieka.
28. Zasadnicza interpretacja faktu bycia człowiekiem, czyli jednością psychofizyczną.
29. Homo vivens – antropologiczne koncepcje ciała ludzkiego.
30. Homo loquens – sfera mowy ludzkiej w funkcji komunikatywno-interpersonalnej.

Postawione powyżej założenia i cele ogólne przedmiotu osiągnięte zostaną przez pochylenie się nad treścią problematyki szczegółowej metodami:

a)    opartymi na słowie, jak:

• wykład,
• opowiadanie,
• pogadanka,
• opis,
• dyskusja,
• praca z książką.

b)    aktywizującymi, jak:

• burza mózgów,
• inscenizacja,
• sytuacyjna,
• problemowa.

Na ocenę z zaliczenia i egzaminu, wieńczącego cykl wykładów – tak w pierwszym, jak i w drugim semestrze – z zakresu Filozofii, złożą się następujące kryteria:

• obecność,
• aktywne uczestnictwo w zajęciach,
• zaliczenie kolokwium,
• ostateczne zaliczenie (semestr I) i egzamin końcowy (semestr II).