Dyrygentura

Dyrygentura jest dyscypliną wykonawczą /odtwórczą/, gdyż jej adepci podczas praktyki zawodowej, przy wszystkich ograniczeniach wynikających z określonych uwarunkowań technicznych, fizycznych i psychicznych - posiadają decydujący wpływ na kształt wykonawczy dzieła orkiestrowego, dysponują środkami oddziałującymi na sam tok procesu interpretacyjnego. Zakres studiów obejmuje wiedzę i umiejętności dyrygenckie, niezbędne do prowadzenia zespołów orkiestrowych, przeznaczonych przede wszystkim do wykonawstwa tzw. muzyki poważnej.

Głównym celem, osiągalnym w najbardziej sprawdzalnym wymiarze, jest nauczenie studenta techniki dyrygenckiej w stopniu zezwalającym na pełną swobodę wypowiedzi artystycznej w pracy z zespołami orkiestrowymi.

W trakcie procesu kształcenia student powinien opanować wiedzę teoretyczną i  umiejętności praktyczne w dziedzinie klasycznej techniki dyrygenckiej, dzięki czemu absolwent nabywa zdolność do samodzielnego pokonywania problemów technicznych i artystycznych, a co za tym idzie – opracowywania, przygotowywania i wykonywania utworów orkiestrowych z różnych epok i stylów. Osiągnięcie profesjonalnej sprawności manualnej powinno wyrażać się w operowaniu właściwymi nawykami dyrygenckimi.

Istotnym elementem wiedzy przekazywanej studentowi jest zaznajamianie go z problematyką wykonawstwa zespołowego i relacji „dyrygent – orkiestra”, a co za tym idzie - z rolą i zadaniami prowadzącego zespół dyrygenta.

Właściwe przygotowanie do wykonywania zawodu dyrygenta obejmuje także zaznajomienie się - w możliwie szerokim zakresie -  z literaturą muzyczną przedmiotu, a nade wszystko z dziełami reprezentatywnymi dla danego okresu historycznego, a na ich przykładzie – ze specyfiką  problematyki odtwórczej.

Proces kształcenia koncentruje się także na stymulowaniu rozwoju intelektualnego, osobowości, wrażliwości i smaku artystycznego studenta.

ZASADY NABORU

- wykształcenie co najmniej na poziomie maturalnym /świadectwo maturalne/

- zdanie egzaminu wstępnego, na którym kandydat ma się zaprezentować dyrygując dowolnie wybranym utworem orkiestrowym /przy współpracy z dwoma pianistami-akompaniatorami/

- rozmowa z komisją egzaminacyjną na tematy związane z wyborem studiów

- zdanie egzaminu wstępnego z kształcenia słuchu

Od studentów wymagana jest systematyczna praca  podczas zajęć oraz indywidualne przygotowywanie  realizacji  utworów orkiestrowych pomiędzy zajęciami, w zakresie wyznaczonym przez pedagoga i wg. jego wskazówek.

Obligatoryjnym wymogiem jest również bierne lub aktywne uczestniczenie w praktykach orkiestrowych oraz obserwowanie prób i koncertów zespołów orkiestrowych działających na Uczelni.

Wspomagana jest aktywność studentów w zakresie inicjatyw zmierzających do realizacji koncertów z zespołami organizowanymi we własnym zakresie.

Student powinien wykazywać się pasją do samokształcenia umożliwiającego wszechstronny rozwój intelektualny.

Niezbędnym elementem  kształtowania osobowości i poszerzania wiedzy  jest aktywne  śledzenie wydarzeń kulturalnych w mieście, regionie i  - w miarę możliwości  - na terenie kraju i poza granicami, ze szczególnym uwzględnieniem wydarzeń z życia muzycznego.

- Metodyka prowadzenia zespołów instrumentalnych

- Metodyka prowadzenia zespołów chóralnych

- Praktyki orkiestrowe

- Czytanie partytur

- materiały nutowe  /partytury/podporządkowane  logice wymogów egzaminów przejściowych  w poszczególnych semestrach, rozpoznawane zgodnie z zasadą stopniowania trudności, z uwzględnieniem indywidualnych możliwości studenta

• utwory z epoki klasycyzmu, np. wybrane divertimenta, serenady na ork. kameralną, symfonie i  uwertury  J. Haydna, W. A. Mozarta, wczesne symfonie L. van Beethovena
• utwory późnoklasyczne lub wczesnoromantyczne, np. późniejsze symfonie Beethovena, wybrane symfonie R. Schumanna, F. Mendelssohna-Bartholdy’ego, uwertury  G. Rossiniego i F. Elsnera
• utwory romantyczne, np. wybrane symfonie, uwertury i poematy symfoniczne M. Karłowicza,  F. Schuberta, P. Czajkowskiego, F. Liszta, B. Smetany, A. Dvořaka

• utwory z przełomu XIX i XX wieku /neoklasycyzm, fowizm, impresjonizm/, np. wybrane partytury symfonii, uwertur, suit orkiestrowych, poematów symfonicznych S. Prokofiewa, D. Szostakowicza, C. Debus-sy’ego, M. Ravela a także koncerty instrumentalne o niższym poziomie trudności /sztuka akompaniamentu/, np. koncerty L. van Beethovena, F. Chopina, C. Saint-Säensa
• utwory wokalno-instrumentalne o średnim poziomie trudności, np. msze lub oratoria J. F. Haendla,  J. Haydna, W. A. Mozarta, L. van Beethovena, fragmenty oper S. Moniuszki, G. Rossiniego, G. Verdiego, V. Belliniego, G. Donizettiego
• utwory symfoniczne o wyższym stopniu trudności, np. symfonie J. Brahmsa, H. Berlioza, C. Francka

- dowolnie wybrane partytury zgodne z zainteresowaniami i poszukiwaniami własnymi studenta

- podręczniki do instrumentoznawstwa,  /np: Andrzej Chodkowski – Instrumenty orkiestry dzisiejszej, PWM Kraków 1956; Curt Sachs – Historia instrumentów muzycznych, PWM Kraków, 1989; Kazimierz Sikorski -  Instrumentoznawstwo, PWM Kraków, 1975; Edward Chodkowski – Rola instrumentów dętych w orkiestrze XX wieku, Zeszyt Naukowy nr 21, AM Katowice 1978;  Adam Carse -  The Orchestra, Londyn, Parrish 1949; Simon Ginzburg – Czto nado znat’ o simfoniczeskom orkiestrie, Leningrad, Muzyka 1968;/

- biografie i auto-biografie wybitnych dyrygentów  /np. F. Endler – Karajan, Felberg SJA, Warszawa 1999, Harvey Sachs – Toscanini, PIW W-wa 1988; B. Pociej – Wodiczko, PWM Kraków 1964; K. Wiłkomirski - Wspomnienia i Wspomnień ciąg dalszy, PWM Kraków,  1971 i 1080; A. Grzejewska – Ten wariat Maksymiuk, Oficyna Wydawnicza ”Twoja Książka”, Białystok 1994; H. Czyż –Nie taki diabeł straszny , Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1979; H. Czyż – Jak z nut, Wydawnictwo „Tryton”, Warszawa 1993; E. Markowska – Jana Krenza pięćdziesiąt lat z batutą, PWM Kraków 1996;/

- monografie poświęcone sztuce dyrygentury /np. H.C. Schonberg – The great conduktors, New York 1967/,  J. Waldorff – Diabły i anioły, PWM Warszawa 1971/, Benjamin Grosbayne – Techniques of modern orchestral conducting, Harvard, HUP 1956; Hermann Scherchen – Des Dirigierens, leipzig, J.J. Weber 1929, Mainz, Schott 1929; Kirill Kondrašin –Mir diriżera, Leningrad 1976, Muzyka; Gennadij Rożdestvenskij – Diriżerskaja applikatura, Leningrad 1974, Muzyka/

- zaznajomienie z historią dyrygentury w zarysie

- omówienie zagadnień związanych z rolą i zadaniami dyrygenta

- sformułowanie pożądanych cech psycho-fizycznych dyrygenta

- postawa przy dyrygowaniu, pozycje rąk w pionie i poziomie, specyfika funkcji każdej z rąk

- rodzaje ruchów  wraz z analizą /swobodny, prosty, złożony <moment uderzenia i odbicia>, metryczny, przygotowawczy <auftakt>, odbitka/

- podstawowe elementy techniki manualnej:

• taktowanie
• realizacja  motywów metryczno-rytmicznych
• realizacja agogiki
• realizacja dynamiki
• realizacja artykulacji
• ekspresja rąk, wyrazowa funkcja mimiki i „mowy ciała” w szerszym zakresie
• dyrygowanie bez batuty i z jej zastosowaniem

- omówienie zasad studiowania partytury pod względem treści muzycznej i problemów związanych z techniką dyrygencką

- realizacja /przy współpracy z dwoma pianistami-akompaniatorami/ utworów orkiestrowych z epoki wczesnoklasycznej /partytury na orkiestrę kameralną i małą symfoniczną/.

Rezultatem nauki w pierwszym semestrze powinno być opanowanie wymienionych wyżej elementów techniki manualnej oraz stworzenie podstaw do samodzielnego rozwiązywania niektórych problemów technicznych i artystycznych, związanych z opracowywaniem partytur z zakresu przewidzianego programem ramowym.

Cele nauczania, a przede wszystkim cel główny – realizuje się przez wykłady, omówienia, wskazówki i prezentację elementów techniki manualnej przez pedagoga a także samodzielną pracę studenta prowadzoną wg. wskazań. Początkowo podstawowe elementy techniczne ćwiczone są w postaci wprawek z zastosowaniem naśladownictwa. Po opanowaniu niezbędnych podstaw, praca przebiega w oparciu o wybrane utwory orkiestrowe z epoki wczesnoklasycznej /przy współpracy z dwoma pianistami-akompaniatorami/. Przystąpienie do dyrygowania utworem,  poprzedzone jest analizą treści muzycznej, wyrazowej i problemów leżących w obszarze  techniki dyrygenckiej.

Warunkiem zaliczenia kursu jest opanowanie założonych  zagadnień programowych w stopniu zadowalającym. Sprawdzenie nabytych umiejętności i wiedzy dokonuje się podczas zajęć, a ocena semestralna  jest wynikiem egzaminu semestralnego przed komisją egzaminacyjną, w skład której wchodzą wszyscy pedagodzy uczący przedmiotu oraz dziekan lub prodziekan Wydziału Dyrygentury, Kompozycji i Teorii Muzyki. Egzamin ma przebieg dwuczłonowy; w pierwszym – o charakterze praktycznym - student dyryguje z pamięci utworem na smyczkową orkiestrę kameralną, lub dwiema  zróżnicowanymi pod względem metrum, tempa i charakteru częściami symfonii, ew. dwiema uwerturami wczesnoklasycznymi. /ca’ 12 – 15’/. Drugi człon egzaminu ma charakter kolokwium, w zakresie odnoszącym się do zagadnień związanych z prezentowanym dziełem.

Występ studenta ocenia każdy z egzaminatorów, biorąc pod uwagę stopień znajomości partytury, skuteczność techniki dyrygenckiej /jej wyrazistość, precyzję, estetykę, swobodę, ekspresję,  przystawalność do zamierzeń interpretacyjnych/, muzykalność, kształt muzycznej interpretacji, temperament wykonawczy. Swoje uwagi i ocenę zapisuje na własnym arkuszu. Po części praktycznej, student poddany jest krótkiemu kolokwium, podczas którego ma odpowiedzieć na dwa, trzy pytania związane z prezentowanym dziełem i jego twórcą.

Po przeglądzie wszystkich studentów danego rocznika, liczona jest średnia z ocen proponowanych przez członków komisji egzaminacyjnej. Po ustaleniu kolejności wynikającej z obliczonej średniej, następuje dyskusja, podczas której egzaminatorzy dzielą się swoimi uwagami odnośnie ocenianych studentów.

Niekiedy, w wyniku dyskusji, rezultat ustalony arytmetycznie może ulec zmianie. Na ostateczną ocenę ma wpływ także stopień wiedzy, jaką student wykazał się podczas kolokwium.