Improwizacja fortepianowa

Improwizacja fortepianowa na sekcji Rytmiki stanowi jedną z integralnych części przedmiotu rytmika, obok i rytmiki i kształcenia słuchu Improwizacja fortepianowa powinna być inspiracją do wyrażania ruchem ciała emocji wypływających z treści, które niesie muzyka. Podstawą prowadzenia rytmiki w Polsce jest metoda Emila Jaques-Dalcroze’a – muzyka, pedagoga żyjącego na początku XX wieku, który zakładał, że ciało ludzkie jest zdolne wyrażać zarówno bogactwo dźwięków jak i emocje towarzyszące słuchaniu muzyki. Z idei metody Emila Jaques-Dalcroze’a wynikają dwie grupy zagadnień, które powinny wystąpić w nauczaniu improwizacji do przedmiotu rytmika:

• Umiejętność swobodnego konstruowania przebiegów muzycznych służących do realizacji zadań przewidzianych na przedmiocie rytmika. Ten element improwizacji stanowi rodzaj powtórzenia z materiału studiów licencjackich. Jest rozszerzony o trudniejsze problemy metrorytmiczne, nowy rodzaj tworzywa dźwiękowego i poszerzony o styl polifoniczny, który na studiach licencjackich reprezentowany był jedynie przez kanon, uzupełnienie.
• Umiejętność tworzenia przebiegów dźwiękowych służących do realizowania ćwiczeń ekspresyjnych do przedmiotu rytmika.
• Swobodne tworzenie akompaniamentu do piosenek o różnym charakterze, a także komponowanie ilustracji muzycznych do poezji.

Rozszerzenie treści nauczania improwizacji na kursie magisterskim kierunku rytmika o wskazane wyżej problemy związane jest z uprawnieniami absolwentów, które przygotowują do nauczania w szkołach muzycznych II-go stopnia oraz w szkołach wyższych.

Egzamin wstępny z improwizacji fortepianowej na studia magisterskie obejmuje następujące ćwiczenia:

• podany ośmiotaktowy fragment melodyczno-harmoniczny ujęty w toku ćwierćnutowym należy przedstawić jako: wstęp do lekcji, przekształcenie lub dyminucję. Prowadzenie tego rodzaju zadania stanowi rodzaj wariacji w stosunku do podanego materiału dźwiękowego.  Osoba egzaminowana powinna się wykazać biegłością w dokonywaniu przekształceń metrorytmicznych  związanych z metodą Emila Jaques-Dalcroze’a oraz poprawnością w posługiwaniu się tworzywem dźwiękowym i umiejętnością budowania odpowiedniego rysunku melodyczno-harmonicznego.
• zaprezentowanie z akompaniamentem piosenki podanej jako jednogłosowa linia melodyczna z tekstem słownym. Ten rodzaj ćwiczenia sprawdza poprawność oraz inwencję w zakresie harmonii, a także biegłość w posługiwaniu się akompaniamentem
• przedstawienie przygotowanej przez studenta etiudy lub miniatury. Ćwiczenie to prezentuje studenta od strony użytego materiału dźwiękowego, biegłości fortepianowej i inwencji muzycznej
• zaimprowizowanie przebiegu muzycznego do wyrażenia ekspresji ruchowej (strona dźwiękowa według uznania osoby egzaminowanej).

Improwizacja jazzowa, harmonia jazzowa, warsztaty jazzowe

• Andrzej Koszewski, Materiały do nauki improwizacji fortepianowej, Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna w Poznaniu, 1968
• Jak Oleszkiewicz, I Ty możesz improwizować, Centrum Edukacji Artystycznej; Warszawa 1997
• Teresa Świercz, Materiały do nauki improwizacji fortepianowej, Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Skryptu i Podręczniki, Gdańsk 2007

Brak

rozpoznaje struktury akordowe stosowane w literaturze muzycznej różnych epok
interpretuje złożone struktury harmoniczne
zna podstawy przebiegu harmonicznego w muzyku XX i XXI wieku
charakteryzuje język dźwiękowy poszczególnych stylów muzycznych
zna sposoby rozłożenia określonego napięcia w konstrukcji muzycznej
w oparciu o piśmiennictwo, literaturę, koncerty samodzielnie poszerza wiedzę dotyczącą improwizowania

świadomie doskonali biegłość w kształtowaniu pola dźwiękowego
doskonali swoją wiedzę teoretyczną służącą do realizowania konstrukcji dźwiękowej
doskonali umiejętność wyrażania ekspresji emocjonalnej za pomocą dźwięków
analizuje i weryfikuje własną kreację artystyczną w realizacji ćwiczeń improwizacyjnych
samodzielnie projektuje konstrukcje muzyczne stanowiące podstawę do improwizowania
realizuje konstrukcje w oparciu o różne style muzyczne
potrafi przedstawić w różnorodnej konwencji językowej określone problemy metrorytmiczne
potrafi samodzielnie opracować i zaprezentować warstwę muzyczną do poezji, przedstawienia dla dzieci
posiada umiejętność dostosowania improwizowanej muzyki do odpowiednich grup wiekowych w placówkach szkolnych i poza szkolnych

pracuje samodzielnie, a w razie potrzeby potrafi w zakresie improwizacji kierować pracą innej osoby
zachowuje otwartość na nowoczesne środki muzyczne
wykazuje krytycyzm we własnych prezentacjach muzycznych
świadomie i profesjonalnie prezentuje autorskie rozwiązania dźwiękowe do zadań przedmiotowych
przygotowany jest w zakresie improwizacji do wykonywania zawodu nauczyciela rytmiki w pierwszym i drugim etapie edukacyjnym (przedszkole, szkoła podstawowa, szkoła muzyczna I i II stopnia)
świadomie kontroluje swoje zachowania i emocje podczas improwizowania muzyki

Materiał dźwiękowy: tonalność, tonalność rozszerzona, atonalność
Faktura: homofoniczna, polifonizująca, polifonia

Zagadnienia metrorytmiczne:

     1. 3 taktowe tematy rytmiczne

     2. Łańcuch realizacji w takcie 5/4 i 6/4

     3. Kanon rytmiczny

     4. Muzyka do wielohasłowych ćwiczeń inhibicyjno - incytacyjnych 

Piosenki - harmonizacja, opracowanie fakturalne

Wprowadzona w I semestrze kursu magisterskiego polifonia może mieć obok stylu homofonicznego szerokie zastosowanie tak do ćwiczeń rytmicznych jak i pozostałych form wypowiedzi rytmicznych. Stanowi uzupełnienie programu obowiązującego na studiach licencjackich

Praktyczne opanowanie polifonii nawet w tak wąskim zakresie jak polifonizacja – kanon,  proponowana w I semestrze nauki wymaga odpowiednich ćwiczeń w zakresie figuracji i rytmu w obu głosach. Elementem nowym jest także inna rola melodyczno-rytmiczna lewej ręki, która w ćwiczeniach rytmicznych kursu licencjackiego pełniła zawsze podrzędną rolę wyznaczania w taki czy inny sposób pulsu metrycznego. Proponowane ćwiczenia rozpoczynają się od nauki stylu nota contra notam. Następnym etapem jest figuracja tego rodzaju zależności ruchowych, a dalej imitacji między głosem. Procesowi melodyczno-ruchowemu musi towarzyszyć zmienno harmoniczna dążąca do kulminacji i rozwiązania kadencji.

Warunkiem zaliczenia semestru  jest uzyskanie pozytywnej oceny z kolokwium kończącego semestr. Ocena uwzględnia obecności i pracę na lekcjach. Kolokwium obejmuje: przedstawienie kanonu, tematu (styl polifoniczny) z uzupełnieniami jednorodnymi i różnorodnymi,  przedstawienie dwóch piosenek w metrum 3/4 i 4/4 i 3-taktowego tematu rytmicznego

Materiał dźwiękowy: skala całotonowa, skala żydowska

- łańcuch realizacji w metrum 5/4

- tematy polimetryczne w metrum ćwierćnutowym

- ciąg polimetryczny od 2/4 do 7/4 i powrót do 2/4 w metrum ćwierćnutowym z

  grupą rytmiczną

- ciąg różnych wartości rytmicznych (polimetria sukcesywna)

- piosenka

- tworzenie konstrukcji dźwiękowych do ruchowych ćwiczeń ekspresyjnych (etiuda lub miniatura)

- realizowanie na lekcji wskazanych przez nauczyciela zagadnień z metody E. Jaques-Dalcroze’a (powtórzenie z kursu licencjackiego)

Semestr II ma na celu rozwinięcie zagadnień polimerycznych, stanowiących istotny dział na przedmiocie rytmika. Wprowadzenie skali całotonowej i żydowskiej jest wzbogaceniem tworzywa dźwiękowego proponowanego na studiach licencjackich.

Ćwiczenia w progresyjnym powtarzaniu pionowych struktur akordowych i ich linearnym ujęciem. Tworzenie kompozycji muzycznych na powyższym materiale służącym do ćwiczeń stricte rytmicznych i dowolnych ćwiczeń rytmicznych.

Warunkiem zaliczenia semestru  jest uzyskanie pozytywnej oceny z kolokwium kończącego semestr. Ocena uwzględnia obecności i pracę na lekcjach. Kolokwium obejmuje: przedstawienie etiudy i miniatury opartej na skali żydowskiej lub całotonowej, ciągów polimetrycznych w różnych wariantach

Materiał dźwiękowy: tonalność rozszerzona, skala bluesowa

- tematy rytmiczne w metrum 5/8 i 7/8

- dyminucja tematów w metrum 3/4

- forma wariacji oparta na znanym temacie muzycznym

- ilustracja muzyczna do wybranego tekstu słownego

- tworzenie konstrukcji dźwiękowych do ruchowych ćwiczeń ekspresyjnych (etiuda

  lub miniatura)

- realizowanie na lekcji wskazanych przez nauczyciela zagadnień z metody E. Jaques-Dalcroze’a (powtórzenie z kursu licencjackiego)

Wprowadzenie formy wariacji jest dopełnieniem praktycznego konstruowania podstawowych form muzycznych (obok okresowej formy AB, ABA1, rondo). Forma wariacji może być skomponowana w stylu tonalnym, ale nie musi się ograniczać tylko do niego.

Tak jak w przypadku wprowadzenia różnego rodzaju skal i struktur akordowych wskazane jest praktyczne opanowanie struktur akordowych ujętych jako piony akordowe lub linearne motywy i ich progresyjne powtarzanie. Problemy metrorytmiczne zostają wzbogacone w stosunku do kursu licencjackiego o niesymetryczne metrum 5/8 i 7/8 i dyminucję tematów 3/4.

Warunkiem zaliczenia semestru  jest uzyskanie pozytywnej oceny z kolokwium kończącego semestr. Ocena uwzględnia obecności i pracę na lekcjach. Kolokwium obejmuje:  przedstawienie etiudy lub miniatury opartej na skali bluesowej, przedstawienie formy wariacji, tematu w metrum 5/8 lub 7/8 i dyminucję z tematem w metrum 3/4.

Materiał dźwiękowy: wykorzystanie dotychczas poznanego materiału

- dyminucja z tematem w metrum 3/4 – ciąg dalszy

- dodawanie i odejmowanie do tematu wartości rytmicznych

- tematy rytmiczne (od 2/4 do 4/4) w inwersji

- grupy niemiarowe: trójki na czwórki

Z zakresu problemów rytmicznych wprowadzono kontynuację dyminucji tematu w metrum 3/4. Dyminucja w metrum 3/4 jest wyższą formą dyminucyjnego przetwarzania w stosunku do tematu w metrum parzystym. Dodawanie wartości rytmicznych: jedna lub trzy ósemki, jedna lub trzy szesnastki powoduje zachwianie metrum i wymaga dużej precyzji.

• Warunek zaliczenia - egzaminu

Warunkiem zaliczenia semestru jest egzamin praktyczny w postaci lekcji rytmiki poprowadzonej przez osobę egzaminowaną z udziałem studentów. Egzamin obejmuje: 

• przeprowadzenie lekcji rytmiki w Szkole Muzycznej II-go stopnia. Student opracowuje i przygotowuje ćwiczenia rytmiczne oraz stronę muzyczną do wybranego problemu rytmicznego
• przeprowadzenie lekcji z udziałem studentów z wybranymi zestawami zagadnień metody Emila Jaques-Dalcroze’a

Proponowane zestawy:

Zestaw I:

• Dyminucja w metrum 3/4 – propozycja 3-4 ćwiczeń rytmicznych
• Uzupełnienie różnorodne – propozycja 3-4 ćwiczeń rytmicznych

Zestaw II:

• Przekształcenia tematów z metrum 3/4 na 6/8 – propozycja 3-4 ćwiczeń rytmicznych
• Łańcuch realizacji w metrum 5/4 – propozycja 3-4 ćwiczeń rytmicznych