Teologia muzyki

Refleksja naukowa nad fenomenem muzyki ma charakter wieloaspektowy. We współczesnych badaniach nad zjawiskiem muzyki obok analiz ściśle muzykologicznych, historycznych i kulturowo-społecznych, wiele uwagi poświęca się również jej wymiarowi psychologicznemu, filozoficznemu, a także teologicznemu. Uwzględniając fakt, że znaczna część światowego dziedzictwa kultury muzycznej powstała z inspiracji religijnej, nie ulega wątpliwości, że nie tylko muzykolog, ale także artysta muzyk (zwłaszcza muzyk kościelny) powinien być zorientowany w podstawowych zagadnieniach z zakresu teologii. Nie może także zabraknąć erudycji teologicznej w badaniach nad różnymi koncepcjami poetyki muzycznej, które nie tylko w przeszłości, ale również współcześnie deklarują swe pokrewieństwo ze światopoglądem religijnym, a szczególnie chrześcijańskim. Teologia muzyki nie ogranicza się jednak do dostarczenia określonego minimum wiedzy teologicznej niezbędnej muzykom dla zrozumienia i właściwego wykonania dzieł inspirowanych religią. Próbuje ona bowiem odpowiedzieć na znacznie głębsze pytanie o teologiczne znaczenie muzyki jako takiej. Badania naukowe w tym zakresie koncentrują się nie tylko na samych podstawach najogólniej pojętego zjawiska muzycznego, ale także na stosunku doświadczenia muzycznego do życia wiary, modlitwy i do przeżywania liturgii. W polu zainteresowań badawczych teologii muzyki znajdują się przede wszystkim antropologiczno-teologiczne racje obecności muzyki w przestrzeni kultycznej oraz teologiczne kryteria sakralności sztuki muzycznej. W tym kontekście istotną rolę pełni także próba wytyczenia granic tzw. inkulturacji, w zetknięciu muzyki kościelnej ze sztuką tworzoną na innym gruncie kulturowym oraz w oparciu o inne założenia antropologiczne. Warto zauważyć, że teologiczna refleksja nad muzyką nie jest wyłącznie domeną teologów katolickich, ale stanowi także przedmiot zainteresowań naukowych przedstawicieli innych Kościołów chrześcijańskich (m.in. anglikanów, luteranów, prawosławnych). W tym kontekście teologia muzyki jawi się jako intelektualna i duchowa przestrzeń dialogu ekumenicznego, a także szeroko pojętego spotkania pomiędzy różnymi religiami a światem kultury.

Celem przedmiotu jest prezentacja zagadnień dotyczących muzyki w aspekcie teologicznym, ze szczególnym uwzględnieniem punktów stycznych pomiędzy wiarą a sztuką. Jako efekt kształcenia przewiduje się zdobycie wiedzy oraz ukształtowanie postawy humanistycznej i artystycznej pozwalającej na zrozumienie religijnej inspiracji sztuki muzycznej na przestrzeni  wieków i współcześnie. Dzięki temu student będzie mógł nabyć umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy do analizowania szeroko rozumianej twórczości muzycznej, a zwłaszcza do określenia podstawowych kryteriów teologicznych muzyki sakralnej.

Podstawowy kurs z zakresu wprowadzenia do teologii, biblijnych podstaw muzyki oraz liturgiki ogólnej.

Historia estetyki muzycznej.

Historia muzyki kościelnej.

Bramorski J., Muzyka – życie sztuką i sztuka życia. Biblijne podstawy etosu artysty muzyka, w: J. Bramorski (red.), Musica sacra 5, Gdańsk 2010, s. 36-57.

Bramorski J., Muzyka jako „via pulchritudinis”, w: J. Krassowski (red.), Musica sacra 4, Gdańsk 2008, s. 27-44.

Bramorski J., Muzyka w kontekście myśli teologicznej św. Tomasza z Akwinu, "Studia Gdańskie" 27(2010), s. 91-110.

Bramorski J., Etyczno-pedagogiczny wymiar muzyki w koncepcji pitagorejskiej, "Sztuka-Kultura-Edukacja" 2(2011), s. 7-16.

Bramorski J., Etyczny wymiar muzyki w koncepcji Arystotelesa, w: J. Bramorski (red.), Musica sacra 7, Gdańsk 2011, s. 21-40.

Grabowski B., Muzyka w przestrzeni sakralnej, w: J. Krassowski (red.), Musica sacra, Gdańsk 2005, s. 83-97.

Grabowski B., Przestrzeń muzyki sakralnej, w: J. Krassowski (red.), Musica sacra,

Gdańsk 2005, s. 68-82.

Hinz E., Nurt religijny w muzyce różnych epok, Pelplin 2005.

Hinz E., Zarys historii muzyki kościelnej, Pelplin 2008.

Matusiak B., Hildegarda z Bingen. Teologia muzyki, Kraków 2003.

Pawlak I., Muzyka liturgiczna po Soborze Watykańskim II w świetle dokumentów Kościoła, Lublin 2001.

Ratzinger J., Nowa pieśń dla Pana, Kraków 2005.

Ratzinger J., Śpiewajcie Panu pieśń nową, w: F. Koenig (red.), Muzyka w służbie Bogu i człowiekowi, Gliwice 2006, s. 9-12.

Ratzinger J., Sakrament i misterium. Teologia liturgii, Kraków 2011, s. 157-180.

Stankiewicz D., Człowiek jako byt osobowy otwarty na prawdę, dobro i piękno, w: J. Bramorski (red.), Musica sacra 7, Gdańsk 2011, s. 9-19.

Waloszek J., Teologia muzyki. Współczesna myśl teologiczna o muzyce, Opole 1997.

Bramorski J., Chrześcijanin jako świadek piękna, „Ateneum Kapłańskie” 150(2008) z. 2, s. 244-264.

Fubini E., Historia estetyki muzycznej, Kraków 1997.

Grygiel W.P., Muzyka jako echo natury, w: J. Krassowski (red.), Musica sacra 2, Gdańsk 2006, s. 11-20.

Kawecki W., Czy piękno może zbawić? Wokół teologii piękna, „Studia Theologica   Varsaviensia” 47(2009) nr 2, s. 201-221.

Montagu J., Instrumenty muzyczne w Biblii, Kraków 2006.

Poltner G., Estetyka filozoficzna, Kraków 2011.

Ratzinger J., Duch liturgii, Poznań 2005.

Ratzinger J., Święto wiary. O teologii Mszy świętej, Kraków 2006.

Zięba S., Bóg w życiu wielkich kompozytorów, Pelplin-Gdańsk 2001.

Zięba S., Wpływ muzyki na psychikę człowieka, Pelplin 2003.

Student posiada uporządkowaną wiedzę w zakresie zasad etycznych związanych z teologicznym wymiarem etosu muzyka kościelnego.
Student posiada orientację w zakresie głównych kierunków teologicznych odnoszących się do muzyki sakralnej.
Student posiada pogłębioną wiedzę w obrębie estetyki teologicznej i teologii kultury.
Student wyjaśnia historyczno-teologiczny kontekst współczesnego wychowania przez sztukę oraz terapeutycznego oddziaływania muzyki.
Student posiada głębokie zrozumienie wzajemnych relacji pomiędzy teologicznym znaczeniem muzyki a praktyką pracy artystycznej muzyka kościelnego.

Student analizuje dzieła muzyczne w aspekcie zawartej w nich inspiracji teologicznej.
Student rozpoznaje teologiczne kryteria muzyki sakralnej.
Student posiada umiejętność teologicznego interpretowania muzyki sakralnej.
Student poddaje krytyce współczesne zagrożenia kulturowe zniekształcające teologiczne znaczenie muzyki sakralnej.
Student weryfikuje pod względem teologicznym repertuar muzyki kościelnej.
Student analizuje relacje pomiędzy muzyką a etyką.

Student posiada umiejętność krytycznej oceny własnych działań twórczych w oparciu o teologiczne kryteria muzyki kościelnej.
Student jest wrażliwy na duchowy wymiar ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego w dziedzinie sztuki muzycznej.
Student wykazuje kreatywność w zakresie rozpoznawania teologicznego wymiaru działalności artystycznej.
Student ma świadomość odpowiedzialności za zachowanie światowego dziedzictwa kulturowego jako jego współtwórca.

1)      Filozoficzne źródła teologii muzyki

- Muzyka w filozofii Pitagorasa, Arystotelesa i Platona

2)      Teologia muzyki w perspektywie biblijnej

- Teologia muzyki w Starym Testamencie

- Teologia muzyki w Nowym Testamencie

3)      Teologia muzyki w myśli patrystycznej i średniowiecznej

- Teologiczna koncepcja muzyki według św. Augustyna

-  Rodzaje muzyki w ujęciu Boecjusza

- Teologia muzyki św. Hildegardy z Bingen

- Muzyka w myśli teologicznej św. Tomasza z Akwinu

4)      Rys historyczny teologicznej refleksji nad muzyką

5)      Teologia muzyki wobec współczesnych wyzwań

6)      Muzyka kościelna jako integralna część liturgii

7)      Muzyka kościelna pomiędzy ortodoksją a ortopraksją

8)      Ekumeniczny wymiar muzyki sakralnej

9)      Muzyka jako forma spotkania i dialogu międzyreligijnego

10)  Etos artysty muzyka

Wykład ubogacony elementami konwersatorium.

Aktywne uczestnictwo w zajęciach zakończone kolokwium.