Metodyka i dydaktyka prowadzenia chóru z literaturą chóralną

Celem przedmiotu jest przygotowanie studentów do samodzielnego prowadzenia amatorskich zespołów chóralnych dla różnych grup wiekowych oraz zespołów zawodowych. Istotnym elementem wiedzy poruszanej na wykładach są zagadnienia związane z problematyką emisji głosu z zasadami stylowej interpretacji w oparciu o prezentację wartościowych dzieł literatury chóralnej polskiej i obcej różnych epok.

Znajomość zasad dyrygowania, umiejętności czytania partytur. Wstępna znajomość zagadnień związanych z emisją głosu, podstaw harmonii, form muzycznych oraz historii muzyki.

Dyrygowanie, kontrapunkt.

W. Bregy, Elementy techniki wokalnej, PWM, Warszawa 1974

W. Kiser, Organizacja i kształcenie zespołów chóralnych, Warszawa 1971

J. Krassowski, Higiena głosu śpiewaczego, Wyd. AM, Gdańsk 1990

J. Król, J. Sztejnbis- Zdyb, M. Kozak, Chór. „Łączy nas śpiew”. Poradnik metodyczno- repertuarowy, MAC Edukacja, Kielce 2010

St. Krukowski, Problemy wykonawcze muzyki dawnej, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, W-wa 1991

L. Laprus, Rozśpiewanie chóru: z ćwiczeniami emisyjnymi, Wydawnictwo ALEX, 1995

J. K. Lasocki, Chór. Poradnik dla dyrygentów, PWM 1958

A. Legieć-Matosiuk, J. Chaciński, Emisja głosu – skrypt dla studentów, Słupsk 1994.

A. Łastik, Poznaj swój głos, Wyd. Studio Emka, Warszawa 2006

I. Łukaszewski, Zbiorowa emisja głosu, Warszawa 1977

H. Sobierajska, Uczymy się śpiewać, PZWS, Warszawa 1972

K. Stankowska, Chór w szkole, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1988

A. Szaliński, Problemy wykonawcze muzyki współczesnej, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, 1974

B. Tarasiewicz, Mówię i śpiewam świadomie. Podręcznik do nauki emisji głosu. Wydane przez B. Tarasiewicz i Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2006

B. Toczyska, Głośno i wyraźnie. 9 lekcji dobrego mówienia, Gdańsk 2007

B. Toczyska, Łamańce z dedykacją, czyli makaka ma Kama, Gdańsk 2003

J. Zabłocki, O prowadzeniu chóru, Wyd. COK, Warszawa 1978

H. Zielińska, Kształcenie głosu, "Polihymnia" Lublin 1996

J. Bok, Rozśpiewanie chóru, Wyd. Muz. PZCHiO, Warszawa 1989

J. M. Chomiński, K. Wilkowska-Chomińska, Formy muzyczne, tom 3, Pieśń, PWM, Kraków 1974

Z. Drobner, artykuł „Fizjologiczne podstawy oddechu śpiewaczego”

red. naukowy St. Klajman, Oddychanie w śpiewie i w grze na instrumentach dętych, Międzywydziałowy Instytut Teorii Muzyki Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna w Gdańsku

M. Kucińska, Podstawy wiedzy wokalnej dla dyrygentów chóralnych i nauczycieli emisji głosu, Wyd. Beseder, Kraków 2006

F. Martienssen – Lohmann, Kształcenie głosu śpiewaka, PWM, Kraków 1953

A. Mitrinowicz-Modrzejewska, Akustyka psychofizjologiczna w medycynie, PZWL, W-wa 1974

A. N. Pruszewicz, Foniatria kliniczna, PZWL, Warszawa 1992

M. Przeniosło, Technika wokalna Bel Canto. Esencja dawnej Włoskiej Szkoły Śpiewu. Podręcznik do nauki emisji głosu, Wydawnictwo: eStudiante

A. Walencik-Topiłko, Głos jako narzędzie, Gdańsk 2009

- student posiada wiedzę dydaktyczno-pedagogiczną przedmiotu specjalności głównej - „dyrygentura chóralna” i prowadzenie zespołów wokalnych i wokalno-instrumentalnych w szkołach muzycznych I st.
- posiada wiedzę na temat budowy i działania aparatu głosowego,
- potrafi wychwycić błędy wynikające z wadliwej emisji głosu i ma wiedzę na temat wypracowania właściwych nawyków śpiewaczych,
- posiada podstawową wiedzę dotyczącą zasad prawidłowej emisji głosu w mowie i śpiewie,
- znając główne zagadnienia techniki wokalnej umie ocenić zjawiska dźwiękowe wywoływane przez aparat głosowy,
- rozumie konieczność świadomego działania gestem dyrygenckim w celu wyzwolenia czynności technicznych aparatu głosowego dla potrzeb interpretacyjnych danego utworu,
- posiada ogólną znajomość literatury muzycznej wokalnej i wokalno-instrumentalnej z odpowiednim odniesieniem do epok i okresów stylistycznych historii muzyki,
- posiada znajomość stylów muzycznych i związanych z nimi tradycji wykonawczych, szczególnie w obrębie repertuaru chóralnego,
- posiada znajomość podstawowego repertuaru związanego z problemami edukacji muzycznej w szkole ogólnokształcącej wczesnego etapu edukacyjnego i szkoły muzycznej I st., a także w obrębie literatury specjalności „dyrygentura chóralna”.

- student potrafi właściwie ocenić wartość materiału głosowego kandydata do zespołu chóralnego,
- rozumie potrzebę ciągłego pogłębiania wiedzy i zdobywania doświadczeń potrzebnych do podnoszenia poziomu prowadzonych przez siebie zespołów,
- rozumie zadania dyrygenta zespołu amatorskiego, które dotyczą pracy umuzykalniającej, wychowawczej gwarantującej możliwość rozwoju śpiewaków, pogłębienia ich zdolności odtwórczych,
- dysponuje umiejętnościami potrzebnymi do tworzenia i realizowania własnych koncepcji artystycznych w zakresie przedmiotów metodyki prowadzenia zespołów chóralnych,
- posiada znajomość literatury chóralnej związanej ze specjalnością „dyrygentura chóralna”,
- posiada umiejętność wykorzystywania wiedzy dotyczącej podstawowych kryteriów stylistycznych wykonywanych utworów,
- potrafi sam opracować od podstaw - do prezentacji publicznej utwór na zespoły chóralne, rozumie konieczność pracy nad interpretacją, na podstawie przeprowadzonej analizy partytury potrafi stworzyć dokładną i przemyślaną koncepcję wykonania utworu,
- poprzez opanowanie efektywnych technik ćwiczenia wykazuje umiejętność samodzielnego doskonalenia własnego warsztatu technicznego nie tylko jako dyrygent, ale także jako metodyk prowadzonych zespołów wokalnych,
- wykazuje umiejętność brania pod uwagę specyficznych wymagań publiczności i innych okoliczności towarzyszących wykonaniu (jak np. reagowania na rozmaite warunki akustyki sal, zapotrzebowania repertuarowego wynikającego ze zdolności percepcyjnych, ale i ze świadomej edukacji kulturowej dla społeczeństwa).

- student posiada umiejętność współpracy i integracji podczas realizacji zespołowych zadań projektowych oraz przy pracach organizacyjnych i artystycznych związanych z różnymi przedsięwzięciami kulturalnymi,
- w sposób zorganizowany podchodzi do rozwiązywania problemów dotyczących szeroko pojętych prac projektowych związanych nie tylko z własnymi działaniami artystycznymi,
- umie posługiwać się fachową terminologią z zakresu dziedziny muzyki, pedagogiki i psychologii niezbędną do prowadzenia zespołów chóralnych,
- rozumie konieczność organizowania warsztatów chóralnych, zagranicznych wyjazdów chóru, zdobywania nowych doświadczeń, poznawania innej kultury, jak również nawiązywania nowych kontaktów,
- właściwie rozumie rolę dyrygenta, który obok niezbędnej wiedzy i umiejętności muzycznych jest organizatorem, nauczycielem, wychowawcą odznaczającym się wysokim poziomem kultury artystycznej,
- rozumie sens istnienia amatorskich zespołów chóralnych związany z zapotrzebowaniem lokalnego środowiska.

1. Problematyka kształcenia wokalnego w zespole chóralnym. Główne zagadnienia techniki wokalnej.

2. Cechy dyrygenta chóru. Organizacja zespołu chóralnego (rodzaje głosów, rodzaje chórów, dobór i kwalifikowanie członków chóru, organizacja działalności chóru).

3. Próba chóru i jej rodzaje.

4. Metody rozśpiewania chóru. Rodzaje głosu ludzkiego.

5. Zasady poprawnej wymowy polskiej.

6. Organizacja dziecięcych zespołów chóralnych.

7. Metody pracy z chórem dziecięcym .

8. Zasady poprawnego rozśpiewania chóru dziecięcego . Propozycje ćwiczeń emisyjnych stosowanych w początkowym i dalszym etapie pracy nad głosem dziecięcym .

9. Kryteria doboru repertuaru w chórze dziecięcym .

10. Przygotowanie do publicznych koncertów. Próba generalna przed koncertem. Ogólnopolskie konkursy chóralne (z kategorią chóry dziecięce) .

11. Wpływ gestu dyrygenta na technikę wokalną chóru. Praca dyrygenta nad nowym utworem.

12. Ocena chóralnego warsztatu wykonawczego. Wybrane zagadnienia techniki wokalnej.

13. Wykonawstswo muzyki dawnej. Interpretacja i wykonawstwo chóralnych utworów religijnych.
14. Problematyka wykonawcza muzyki współczesnej. Kompozytor a dyrygent i jego wizja odtwórcza.

15. Zarys historyczny śpiewu chóralnego w Polsce. Koncerty, festiwale, konkursy, organizacje zrzeszające chóry. Chór jako „ambasador” polskiej kultury za granicą.

Metody nauczania oparte są na wykładach, ćwiczeniach, analizach utworów (analiza partytur, analiza słuchowa), dyskusji, prezentacjach multimedialnych.

Warunkiem zaliczenia jest frekwencja oraz opracowanie przez studenta próby chóry z zadanym utworem, a także kolokwium w czasie sesji egzaminacyjnej – praca pisemna z całego przerobionego materiału.

Literatura chóralna

Program przedmiotu jest realizowany również przez słuchanie i analizowanie nagrań z muzyką chóralną a cappella z różnych epok kompozytorów polskich i obcych.

1. M. Gomółka
2. C. Jannequin, J. des Pres
3. O. di Lasso
4. G.P. da Palestrina
5. Muzyka niemiecka: H.L.Hassler, H. Schulz
6. Muzyka angielska: W. Byrd, T. Morley, H. Purcell
7. M. Zieleński, G.G. Gorczycki
8. D. Bortniański  (koncerty wokalne)
9. J.S.Bach – Motety
10. J. Brahms, A. Bruckner
11. F. Mendelssohn, F. Schubert, R. Schumann
12. G. Faure, F. Poulenc, C. Debussy, M. Ravel
13. B. Britten, F. Delius, C. V. Stanford
14. S. Rachmaninow ( Całonocne czuwanie )
15. S. Moniuszko
16. K. Szymanowski
17. S. Wiechowicz, F. Nowowiejski, T. Szeligowski
18. R. Palester, A. Panufnik, J. Łuciuk
19. H. M. Górecki, K. Penderecki
20. A. Koszewski
21. R. Twardowski
22. J. Świder
23. M. Jasiński
24. P. Łukaszewski

Student powinien opanować cały szereg zagadnień dotyczących pracy z chórem amatorskim jak również z zawodowym w aspekcie chórów o głosach jednorodnych i mieszanych.

Musi być przygotowany do przeprowadzenia prób samodzielnie oraz analizować metodycznie wszystkie błędy podczas pracy  z chórem. Musi umieć przygotować i poprowadzić koncert. Końcowy efekt kształcenia, to merytoryczne przygotowanie do pracy z chórami i zespołami wokalnym.

Wykład, dyskusja, analiza materiałów źródłowych, prezentacje multimedialne.

Kolokwium – praca pisemna z całego przerobionego materiału przed pedagogiem.